Republikański system władzy w Rzymie swój początek bierze w momencie, kiedy trwale zlikwidowana została monarchia. Stało się to po obaleniu władzy Etrusków. Republika rzymska istniała w latach 509 do 27 przed naszą erą. Za jej początek uznaje się datę wygnania ostatniego króla rzymskiego. W tym momencie władzę w Rzymie przejęli dwaj pierwsi konsulowie.
Zasady działania republiki rzymskiej
Jeśli chodzi o władzę w republice rzymskiej, to była ona podzielona pomiędzy lud. To on właśnie dzierżył najwyższą władzę sądowniczą i prawodawczą. Zadaniem senatu było sprawowanie głównej władzy administracyjnej, podczas gdy władza wykonawcza spoczywała w rękach urzędników.
Ostatni królowie etruscy zostali wypędzeni w roku 509 przed naszą erą i wtedy właśnie został ustalony ustrój republikański. Spośród patrycjuszy rokrocznie zgromadzenie centralne wybierało dwóch konsulów. Początkowo to oni sprawowali najwyższą władzę sądowniczą, wojskową oraz wykonawczą.
Warto wiedzieć, że bez ich zgody i wiedzy nie mogło zebrać się ani zgromadzenie ludowe, ani senat. Konsulowie mieli swego rodzaju immunitet – w czasie sprawowania rządów nie można było pociągnąć ich do odpowiedzialności. Władza jednego konsula mogła zostać ograniczona wyłącznie poprzez zgłoszenie veta przez drugiego.
W początkowych latach istnienia republiki poza konsulami nie istnieli żadni inni urzędnicy poza kwestorami, wybieranymi przez konsulów. Sprawowali oni funkcje sędziów. Dopiero w roku 47 przed naszą erą wyborami kwestorów zajęło się zgromadzenie ludowe.
Jakie były najważniejsze stanowiska w republice rzymskiej?
Osoby zastanawiające się, na czym polegał republikański system władzy w Rzymie, powinny wiedzieć, że już w roku 501 przed naszą erą powołano urzędnika, który otrzymał nadzwyczajne uprawnienia. Został on nazwany dyktatorem i był powoływany jedynie w sytuacji, kiedy następowały groźne zdarzenia dla państwa, wymagające przejęcia władzy przez jednego człowieka.
Wyborem dyktatora zajmował się konsul i jego kadencja trwała około 6 miesięcy. W późniejszym czasie istnienia republiki obsadzenie stanowiska dyktatora było niemożliwe bez uzyskania większości w Senacie. Warto podkreślić, że władza dyktatora była nieograniczona, podczas gdy możliwości konsula zostały znacznie okrojone w roku 509 przed naszą erą.
Republikański system władzy w Rzymie doprowadził do pogorszenia się sytuacji społecznej plebejuszy. Toczące się walki klasowe zmusiły patrycjuszy do ustępstw, co ostatecznie pozwoliło na ustanowienie prawa corocznego wyboru trybunów. Ich zadaniem była ochrona interesów plebsu. Posiadali oni prawo veta, które mogli wykorzystać wobec ustaleń senatu, a także decyzji wydawanych przez urzędników.
Zadaniem trybunów ludowych było również przewodniczenie zebraniom plebsu, podczas których podejmowało się najważniejsze decyzje. Warto podkreślić, że w odniesieniu do całego państwa nigdy nie miały one mocy prawnej.
Omawiając republikę rzymską, nie sposób nie wspomnieć o senacie. Senatorzy byli wybierani z najbardziej wpływowej warstwy ludzi w Rzymie. Początkowo było ich 100, podczas gdy za kadencji Juliusza Cezara – aż 900. Jeśli dany senator nie dopuścił się żadnych czynów niestosownych, kadencję sprawował dożywotnio.
Jako ciekawostkę warto podać fakt, że każdy senator podczas posiedzenia otrzymywał prawo do pojedynczego wystąpienia. Mógł mówić tak długo, jak tylko chciał, a reszta senatorów w żaden sposób nie mogła mu przeszkodzić. Ta zasada doprowadzała do różnego rodzaju nadużyć – kiedy obrady były blokowane przez całodniowe monologi posłów.
Kryzys republiki rzymskiej
Republikański system władzy w Rzymie nie był pozbawiony wad. Do jego upadku z pewnością doprowadziły liczne powstania niewolników, których liczba w Rzymie systematycznie rosła na skutek prowadzonych wojen. Władze, który zajęte były prowadzeniem innych potyczek, miały ogromne problemy z tłumieniem powstań niewolników.
Upadek republiki ma także swoje źródło w zrujnowaniu warstwy chłopskiej. Gospodarka zwyczajnie przestała być opłacana, a wojny na wiele lat oderwały chłopów od roli. Nadmierny wzrost liczby mieszkańców miast nie był niczym dobrym dla republiki i pośrednio przyczynił się do jej upadku.
Jak wyglądała sytuacja plebejuszy w Republice Rzymskiej?
Wprowadzenie republikańskiego systemu władzy w Rzymie wpłynęło na znaczne pogorszenie się sytuacji plebejuszy. Patrycjusze na skutek toczących się walk klasowych zostali zmuszeni do ustępstw i to właśnie dzięki temu rok w rok zaczęto powoływać trybunów, którzy mieli zadbać o najlepsze interesy plebsu.
Dysponowali oni prawem weta, które w razie potrzeby wykorzystywali, by zanegować ustalenia senatu bądź też decyzje wydawane przez urzędników. Trybuni ludowi przewodniczyli również zebraniom plebsu. To właśnie podczas nich podejmowało się najważniejsze decyzje dotyczące funkcjonowania państwa- trzeba jednak podkreślić, że nie miały one mocy prawnej.